مفاهیم، چالش‌ها و فرصت‌های اقتصاد دیجیتال – علیرضا محمودی فرد

اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی / اقتصاد دیجیتال به شکلی از فعالیت‌های اقتصادی اطلاق می‌شود که استفاده از فناوری‌های دیجیتال، اینترنت و پلتفرم‌های آنلاین را در فرآیند تولید، توزیع و مصرف کالا و خدمات در نظر می‌گیرد. این پدیده به سرعت در حال رشد است و بر بسیاری از جنبه‌های زندگی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تأثیر می‌گذارد.

تعریف اقتصاد دیجیتال

اقتصاد دیجیتال، به مجموعه‌ای از تجارب اقتصادی اشاره دارد که در آن اطلاعات و فناوری‌های دیجیتال، محور اصلی هستند. بر اساس تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD)، اقتصاد دیجیتال شامل “فعالیت‌های اقتصادی مبتنی‌بر اینترنت و فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات” است (OECD, 2019)؛ این مورد، شامل تجارت الکترونیکی، خدمات آنلاین، شبکه‌های اجتماعی و اقتصادی مبتنی‌بر داده است.

اجزای اقتصاد دیجیتال

تجارت الکترونیکی: یکی از نمایان‌ترین جنبه‌های اقتصاد دیجیتال، تجارت الکترونیکی است که شامل خرید و فروش کالا و خدمات از طریق اینترنت می‌شود؛ این نوع تجارت به مشاغل این امکان را می‌دهد تا به‌صورت جهانی و با هزینه‌های کمتر فعالیت کنند (Laudon & Traver, 2020).

پلتفرم‌های دیجیتال: پلتفرم‌های دیجیتال مانند آمازون، فیس‌بوک و اپل به‌عنوان واسطه‌های اصلی در اقتصاد دیجیتال عمل می‌کنند؛ این پلتفرم‌ها به کسب و کارها و مصرف‌کنندگان این امکان را می‌دهند تا خدمات و محصولات را به‌راحتی جستجو و تبادل کنند (Van Alstyne et al., 2016).

داده‌ها و تحلیل‌ها: داده‌ها به‌عنوان “منبع جدید نفت” در اقتصاد دیجیتال شناخته می‌شوند. کسب و کارها با استفاده از داده‌های بزرگ و کلان (Big Data) و تحلیل‌های پیشرفته می‌توانند به درک بهتری از بازار و مشتریان خود برسند و تصمیمات هوشمندانه‌تری بگیرند (McKinsey, 2016).

چالش‌های اقتصاد دیجیتال

حریم خصوصی و امنیت: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در اقتصاد دیجیتال، حفاظت از حریم خصوصی و امنیت داده‌ها است. با افزایش حجم داده‌ها، خطرات ناشی از حملات سایبری و سوء استفاده از اطلاعات نیز افزایش یافته است (Kshetri, 2013).

فقدان زیرساخت‌های مناسب: در بسیاری از کشورها، علی‌الخصوص کشورهای در حال توسعه، زیرساخت‌های اینترنتی و فناوری اطلاعات هنوز به سطحی که نیازمند آن هستند نرسیده است. این مسئله می‌تواند مانع توسعه اقتصاد دیجیتال گردد.

عدم تطابق قوانین و مقررات: قوانین موجود در بسیاری از کشورها هنوز نتوانسته‌اند با سرعت تغییرات فناوری همگام شوند؛ این عدم تطابق می‌تواند به ایجاد ابهام‌های قانونی و چالش‌هایی برای کسب و کارهای دیجیتال منجر شود (Zengler, 2010).

فرصت‌های اقتصاد دیجیتال

دسترسی آسان به بازارهای جهانی: اقتصاد دیجیتال این امکان را فراهم می‌کند که کسب و کارها به‌سادگی به بازارهای جهانی دسترسی پیدا کنند و محصولات خود را به مصرف‌کنندگان فارغ از موقعیت جغرافیایی عرضه کنند (Dunning, 2015).

کاهش هزینه‌ها: مدل‌های کسب و کار دیجیتال می‌توانند هزینه‌های عملیاتی را کاهش دهند؛ به‌عنوان مثال، حذف واسطه‌ها در تجارت الکترونیکی می‌تواند به کاهش قیمت‌ها و افزایش سود کمک کند (Clemons, 2009).

فرصت‌های نوآوری: اقتصاد دیجیتال بستری مناسب برای نوآوری در محصولات و خدمات فراهم می‌کند. کسب و کارها می‌توانند فناوری‌های جدید را معرفی کنند و تجربه‌های مشتریان را بهبود بخشند (Chesbrough, 2010).

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

اقتصاد دیجیتال، یک پدیده پیچیده و در حال تحول است که تأثیرات گسترده‌ای بر روی شیوه‌های تجاری، مدل‌های اقتصادی و جامعه دارد. با وجود چالش‌هایی که در این مسیر وجود دارد، فرصت‌هایی نیز به همراه دارد که می‌تواند به بهبود و تحول رشد اقتصادی منجر شود؛ از این رو، توجه به این حوزه و سرمایه‌گذاری در آن به‌عنوان یک اولویت ضروری برای کشورها و کسب و کارها مطرح است.

تنظیم: علیرضا محمودی فرد – دبیر واحد اقتصادی پایگاه خبری آسان تکنولوژی