کارآفرینی فراکشوری در عصر متاورس: بازتعریف فضاهای تجاری جهانی / دکتر سید محمدرضا حسینی علی آباد

به گزارش اقتصاد دیجیتال و هوش مصنوعی، در سپهر پرتلاطم و متحول کارآفرینی معاصر، ظهور متاورس به‌عنوان یک زیست‌بوم دیجیتال فراگیر، افق‌های جدیدی را پیش روی کارآفرینان گشوده است که نه‌تنها محدودیت‌های جغرافیایی را به چالش می‌کشد، بلکه مفهوم فضاهای تجاری را از بنیان بازتعریف می‌کند. متاورس، این دنیای مجازی که ترکیبی از واقعیت افزوده، واقعیت مجازی و فناوری‌های بلاک‌چین است، دیگر صرفاً یک ایده تخیلی نیست؛ بلکه به بستری واقعی تبدیل شده که کارآفرینان فراکشوری را قادر می‌سازد تا بدون نیاز به حضور فیزیکی، کسب‌وکارهایی جهانی خلق کنند، بازارهایی نو را تسخیر کنند و ارزشی بی‌سابقه بیافرینند. کارآفرینی فراکشوری، که به فعالیت‌های اقتصادی‌ای اشاره دارد که فراتر از مرزهای ملی شکل می‌گیرند و در مقیاس جهانی عمل می‌کنند، در عصر متاورس به لطف حذف موانع سنتی مانند فاصله، هزینه‌های لجستیکی و حتی تفاوت‌های فرهنگی، وارد مرحله‌ای نوین شده است. این یادداشت به کاوش در این پدیده می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه متاورس نه‌تنها فضاهای تجاری را دگرگون می‌کند، بلکه پارادایم‌های کارآفرینی را نیز به سمت آینده‌ای دیجیتال و بدون مرز سوق می‌دهد.

تصور کنید کارآفرینی را که در تهران نشسته، اما فروشگاه مجازی‌اش در متاورس مشتریانی از توکیو، نیویورک و لندن دارد. این فروشگاه نه دیوارهای فیزیکی دارد، نه ویترینی که نیاز به اجاره گران‌قیمت داشته باشد؛ بلکه یک فضای سه‌بعدی تعاملی است که مشتریان می‌توانند با آواتارهای خود وارد آن شوند، محصولات را لمس کنند، امتحان کنند و خرید کنند، همه این‌ها در حالی که از ارزهای دیجیتال مثل اتریوم یا توکن‌های اختصاصی استفاده می‌کنند. این فقط یک رویا نیست؛ شرکت‌هایی مثل نایکی و گوچی همین حالا در پلتفرم‌هایی مثل Decentraland و The Sandbox چنین فضاهایی را راه‌اندازی کرده‌اند و لباس‌های دیجیتالی را به فروش می‌رسانند که فقط در دنیای مجازی قابل استفاده‌اند، اما درآمدی واقعی و قابل توجه ایجاد می‌کنند. اینجاست که متاورس به کارآفرینان فراکشوری اجازه می‌دهد تا از محدودیت‌های دنیای فیزیکی رها شوند و به بازارهایی دست یابند که پیش‌تر به دلیل هزینه‌های سنگین حمل‌ونقل، تعرفه‌ها یا پیچیدگی‌های قانونی، دور از دسترس بودند.

اما این تحول چگونه رخ می‌دهد؟ متاورس با ارائه یک زیرساخت دیجیتال مشترک، موانع ورود به بازارهای بین‌المللی را به حداقل می‌رساند. در دنیای واقعی، یک کارآفرین برای جهانی شدن باید با چالش‌هایی مثل تأسیس شعبه‌های فیزیکی، استخدام نیروی محلی، مدیریت زنجیره تأمین و رعایت قوانین مختلف دست‌وپنجه نرم کند. اما در متاورس، همه این‌ها به یک پلتفرم دیجیتال ساده‌شده تبدیل می‌شود. برای مثال، کارآفرینی که یک گالری هنری دیجیتال راه‌اندازی می‌کند، می‌تواند آثارش را به‌صورت NFT (توکن غیرقابل‌معاوضه) عرضه کند و بدون نیاز به گالری فیزیکی یا هزینه‌های حمل، آن‌ها را به کلکسیونرهای سراسر جهان بفروشد. این فرآیند نه‌تنها هزینه‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه سرعت دسترسی به مشتری را هم به شکل چشمگیری افزایش می‌دهد. در واقع، گزارش‌ها نشان می‌دهند که بازار NFTها در سال 2023 به ارزشی بیش از 40 میلیارد دلار رسید و بخش بزرگی از این معاملات در بسترهایی مثل متاورس انجام شده است. این یعنی کارآفرینان فراکشوری حالا می‌توانند با سرمایه‌ای اندک، به اقتصاد جهانی متصل شوند و سهمی از این کیک بزرگ بردارند.

جذابیت متاورس برای کارآفرینی فراکشوری فقط به کاهش هزینه‌ها خلاصه نمی‌شود؛ این فضا تجربه مشتری را هم متحول می‌کند. در دنیای فیزیکی، تعامل با مشتری معمولاً محدود به تماس تلفنی، ایمیل یا دیدار حضوری است، اما در متاورس، کارآفرینان می‌توانند جلسات تعاملی سه‌بعدی برگزار کنند، محصول را به‌صورت زنده نمایش دهند و حتی فضاهایی خلق کنند که مشتری احساس کند بخشی از یک رویداد جهانی است. فرض کنید یک برند مد ایرانی در متاورس یک فشن‌شوی مجازی برگزار کند که هزاران نفر از سراسر جهان با آواتارهایشان در آن شرکت کنند، لباس‌ها را امتحان کنند و همان‌جا خریدشان را نهایی کنند. این تجربه نه‌تنها حس تعلق و هیجان را در مشتری تقویت می‌کند، بلکه وفاداری او را هم افزایش می‌دهد، چیزی که در نهایت به سودآوری بیشتر منجر می‌شود. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که کسب‌وکارهایی که تجربه‌های تعاملی ارائه می‌دهند، تا 20 درصد نرخ بازگشت مشتری بالاتری دارند، و متاورس این امکان را در مقیاسی جهانی فراهم می‌کند.

یکی دیگر از جنبه‌های کلیدی متاورس، نقش بلاک‌چین و اقتصاد غیرمتمرکز در توانمندسازی کارآفرینان فراکشوری است. در این فضا، قراردادهای هوشمند جایگزین واسطه‌ها می‌شوند و پرداخت‌ها با ارزهای دیجیتال انجام می‌گیرند. این یعنی یک کارآفرین در آفریقای جنوبی می‌تواند بدون نیاز به بانک یا شرکت‌های پرداخت بین‌المللی، مستقیماً با مشتری در اروپا معامله کند، بدون اینکه کارمزدهای سنگین یا تأخیرهای طولانی او را آزار دهد. مثلاً پلتفرم‌هایی مثل Axie Infinity نشان داده‌اند که حتی گیمرها و کارآفرینان کوچک در کشورهای در حال توسعه می‌توانند از طریق فعالیت در متاورس، درآمدی جهانی کسب کنند. این مدل نه‌تنها دسترسی به بازارها را دموکراتیک می‌کند، بلکه به کارآفرینان در مناطق محروم هم اجازه می‌دهد تا وارد بازی جهانی شوند.

البته این تحولات بدون چالش نیستند. متاورس هنوز در مراحل ابتدایی توسعه است و مشکلاتی مثل دسترسی نابرابر به اینترنت پرسرعت، هزینه بالای تجهیزات واقعیت مجازی و نگرانی‌های امنیتی مثل هک یا سرقت داده‌ها می‌توانند مانع رشد آن شوند. برای کارآفرینان فراکشوری، یادگیری کار با این فناوری‌ها و سازگار شدن با فرهنگی که هنوز برای بسیاری ناآشناست، یک دغدغه جدی است. علاوه بر این، بحث‌های قانونی مثل مالکیت معنوی در فضاهای مجازی یا مالیات بر درآمدهای دیجیتال هنوز در بسیاری از کشورها حل‌نشده باقی مانده‌اند. با این حال، سرعت رشد این حوزه نشان می‌دهد که این موانع موقتی‌اند و کارآفرینانی که زودتر خود را با آن تطبیق دهند، برندگان بزرگ завтра خواهند بود.

در نهایت، کارآفرینی فراکشوری در عصر متاورس چیزی فراتر از یک فرصت تجاری است؛ این یک انقلاب در نحوه تعامل انسان‌ها با اقتصاد جهانی است. متاورس فضاهای تجاری را از قید مکان و زمان آزاد می‌کند و به کارآفرینان اجازه می‌دهد تا خلاقیت خود را در مقیاسی بی‌سابقه به نمایش بگذارند. از فروش محصولات دیجیتال گرفته تا ارائه خدمات مجازی مثل مشاوره، آموزش یا حتی سرگرمی، این فضا امکانات بی‌پایانی پیش روی کسانی قرار می‌دهد که جرأت رویاهایشان را دارند. مثلاً یک کارآفرین می‌تواند یک کافه مجازی راه بیندازد که در آن مردم از سراسر جهان دور هم جمع شوند، قهوه دیجیتال سفارش دهند و در عین حال، محصولات فیزیکی مثل قهوه واقعی هم برایشان ارسال شود. این ترکیب دنیای مجازی و واقعی، آینده‌ای را ترسیم می‌کند که در آن کارآفرینی دیگر به یک شهر یا کشور محدود نیست، بلکه به اندازه تخیل انسان گسترده است. پس، اگر کارآفرینی هستید که به دنبال بازتعریف کسب‌وکارتان در سطح جهانی است، متاورس نه فقط یک گزینه، بلکه دروازه‌ای به دنیایی است که در آن هیچ مرزی نمی‌تواند جلوی موفقیت شما را بگیرد.

به قلم: دکتر سید محمدرضا حسینی علی اباد